Xét nghiệm ADA (Adenosine Deaminase) là một trong những xét nghiệm sinh hóa đặc hiệu được sử dụng để hỗ trợ chẩn đoán bệnh lao, đặc biệt là lao màng phổi và lao hệ thần kinh trung ương. Tại Phòng khám Chẩn đoán Medic Sài Gòn Đà Nẵng, xét nghiệm ADA được thực hiện bằng quy trình chuẩn xác, áp dụng công nghệ hiện đại nhằm mang lại kết quả nhanh chóng, tin cậy và hỗ trợ bác sĩ trong việc phát hiện sớm bệnh lao – một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm vẫn còn phổ biến tại Việt Nam.
1. Vai trò của xét nghiệm ADA trong hỗ trợ chẩn đoán bệnh lao
Adenosine Deaminase (ADA) là một loại enzyme (men sinh học) có mặt trong hầu hết các tế bào của cơ thể, đặc biệt nhiều trong tế bào lympho T – nhóm tế bào bạch cầu đóng vai trò chính trong đáp ứng miễn dịch của cơ thể trước các tác nhân gây nhiễm trùng.
Khi cơ thể bị nhiễm vi khuẩn lao (Mycobacterium tuberculosis), hệ miễn dịch sẽ được kích hoạt mạnh mẽ, khiến các tế bào lympho tăng hoạt động và giải phóng lượng lớn enzyme ADA. Chính vì vậy, việc đo nồng độ ADA trong các dịch sinh học (đặc biệt là dịch màng phổi) giúp bác sĩ có thể đánh giá khả năng nhiễm lao ngoài phổi, điển hình là lao màng phổi.
Xét nghiệm ADA thường được chỉ định khi người bệnh có dịch màng phổi không rõ nguyên nhân, kèm theo triệu chứng nghi ngờ lao.
Ngoài lao màng phổi, xét nghiệm này còn có giá trị hỗ trợ trong chẩn đoán lao màng não, lao màng tim, hoặc các bệnh nhiễm trùng mạn tính khác có liên quan đến đáp ứng miễn dịch tế bào.
Điều quan trọng là xét nghiệm ADA không thay thế hoàn toàn cho xét nghiệm vi sinh như nuôi cấy vi khuẩn lao hoặc PCR lao, nhưng lại là xét nghiệm hỗ trợ rất hữu ích, nhất là trong các trường hợp dịch màng phổi âm tính với vi khuẩn lao mà bác sĩ vẫn nghi ngờ bệnh dựa trên biểu hiện lâm sàng.
Xét nghiệm ADA hỗ trợ chẩn đoán bệnh lao
2. Phương pháp thực hiện xét nghiệm ADA
Hiện nay, có nhiều phương pháp để đo hoạt độ enzyme ADA trong mẫu dịch, trong đó phổ biến nhất là phương pháp Giusti – Galanti cùng với các kỹ thuật tự động hiện đại.
2.1. Phương pháp Giusti – Galanti (truyền thống, phổ biến nhất)
Nguyên lý:
- Enzyme Adenosine Deaminase xúc tác phản ứng: Adenosine → Inosine + NH₃ (amoniac)
- Lượng amoniac (NH₃) sinh ra trong phản ứng này sẽ được đo thông qua phản ứng màu: khi kết hợp với phenol – hypochlorite, dung dịch sẽ chuyển sang màu xanh đặc trưng, sau đó được đo quang học ở bước sóng khoảng 620 nm để xác định nồng độ ADA.
Phương pháp này có ưu điểm:
- Độ tin cậy cao, giá trị tham chiếu được xác lập rõ ràng.
- Quy trình chuẩn, phù hợp với điều kiện labo tại Việt Nam.
2.2. Các phương pháp hiện đại khác
- Để tăng độ chính xác và rút ngắn thời gian trả kết quả, nhiều phòng xét nghiệm hiện nay – trong đó có Medic Sài Gòn Đà Nẵng – đã ứng dụng các kỹ thuật hiện đại:
- Phương pháp đo huỳnh quang: Dựa trên phản ứng phát sáng của các hợp chất trung gian.
- Phương pháp điện hóa: Đo sự thay đổi dòng điện khi enzyme xúc tác phản ứng.
- Phương pháp tự động hóa bằng máy sinh hóa: Giúp kiểm tra nhanh, chính xác, giảm sai số do thao tác thủ công.
Các phương pháp mới này vẫn dựa trên nguyên lý enzyme xúc tác, nhưng quá trình đo hoàn toàn tự động, rút ngắn thời gian phân tích còn vài phút, đồng thời đảm bảo tính ổn định và độ nhạy cao hơn.
3. Mẫu xét nghiệm và quy trình lấy mẫu ADA
- Loại mẫu xét nghiệm: Dịch màng phổi (pleural fluid) là mẫu thường được sử dụng nhất.
- Cách lấy mẫu: Dịch màng phổi được lấy bằng kỹ thuật chọc hút màng phổi (thoracentesis) – một thủ thuật an toàn, được thực hiện trong điều kiện vô khuẩn.
- Xử lý mẫu: Sau khi thu thập, mẫu được ly tâm để loại bỏ cặn tế bào, sau đó bảo quản ở nhiệt độ 2–8°C nếu chưa xét nghiệm ngay.
- Trong một số trường hợp đặc biệt, mẫu dịch não tủy (CSF) hoặc dịch màng tim cũng có thể được sử dụng để đo ADA khi nghi ngờ lao hệ thần kinh trung ương hoặc lao màng tim.
Tại Medic Sài Gòn Đà Nẵng, toàn bộ quy trình lấy mẫu và xử lý đều được thực hiện bởi kỹ thuật viên chuyên khoa xét nghiệm, đảm bảo an toàn tuyệt đối, không gây đau đớn hay biến chứng cho người bệnh.
4. Khi nào cần thực hiện xét nghiệm ADA?
Xét nghiệm ADA thường được bác sĩ chỉ định khi người bệnh có triệu chứng lâm sàng và hình ảnh nghi ngờ lao ngoài phổi, đặc biệt là khi có dịch màng phổi chưa rõ nguyên nhân.
Các dấu hiệu gợi ý nên làm xét nghiệm ADA:
- Ho kéo dài, đôi khi có đờm lẫn máu.
- Sốt nhẹ, ớn lạnh, ra mồ hôi nhiều về đêm.
- Sụt cân không rõ lý do.
- Mệt mỏi, yếu sức, ăn kém.
- Đau ngực, khó thở hoặc cảm giác nặng ngực.
- Kết quả chụp X-quang, CT hoặc siêu âm ngực phát hiện tràn dịch màng phổi.
Khi nào cần thực hiện xét nghiệm ADA ?
Trong các trường hợp này, bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm ADA trên mẫu dịch màng phổi để xác định khả năng lao màng phổi. Giá trị ADA cao (thường >40 U/L) gợi ý mạnh đến nhiễm lao, đặc biệt khi kết hợp với triệu chứng lâm sàng và kết quả hình ảnh học.
5. Diễn giải kết quả xét nghiệm ADA
Khi có kết quả xét nghiệm ADA, thường sẽ có 3 khả năng xảy ra:
ADA tăng cao: Thường gặp trong các trường hợp lao màng phổi, lao màng não, lao màng tim, hoặc đôi khi trong viêm màng phổi do virus, viêm khớp dạng thấp, ung thư lympho.
ADA bình thường hoặc thấp: Giảm khả năng mắc lao, tuy nhiên không loại trừ hoàn toàn – đặc biệt ở người bệnh có hệ miễn dịch yếu hoặc ở giai đoạn sớm.
Giá trị chẩn đoán tham khảo:
- ADA > 40 U/L → Gợi ý mạnh đến lao màng phổi.
- ADA < 30 U/L → Lao ít khả năng xảy ra, cần xem xét nguyên nhân khác.
Tuy nhiên, xét nghiệm ADA chỉ mang tính hỗ trợ, không thể thay thế hoàn toàn cho nuôi cấy vi khuẩn lao, PCR lao hoặc xét nghiệm GeneXpert. Việc kết luận bệnh phải dựa trên tổng hợp kết quả xét nghiệm, hình ảnh học và lâm sàng do bác sĩ chuyên khoa hô hấp hoặc truyền nhiễm đánh giá.
6. Ưu điểm khi xét nghiệm ADA tại Medic Sài Gòn
Phòng khám chẩn đoán Medic Sài Gòn được nhiều khách hàng tin tưởng lựa chọn thực hiện xét nghiệm ADA nhờ có:
- Trang thiết bị hiện đại: Hệ thống máy sinh hóa tự động, đảm bảo kết quả chính xác, thời gian nhanh chóng.
- Quy trình an toàn, chuẩn hóa: Từ khâu lấy mẫu đến phân tích, tất cả đều được kiểm soát nghiêm ngặt.
- Đội ngũ chuyên môn giàu kinh nghiệm: Bác sĩ xét nghiệm và bác sĩ nội hô hấp phối hợp đọc kết quả, tư vấn cụ thể cho người bệnh.
- Hỗ trợ kết hợp đa xét nghiệm: Ngoài ADA, phòng khám còn triển khai các xét nghiệm chẩn đoán lao khác như PCR lao, Xpert MTB/RIF, nuôi cấy vi khuẩn lao, giúp tăng độ chính xác trong chẩn đoán.
- Dịch vụ tận tâm – chuyên nghiệp: Đội ngũ nhân viên hướng dẫn tận tình, đặc biệt phù hợp cho cả người Việt và khách nước ngoài sinh sống tại Đà Nẵng.
7. Lưu ý khi làm xét nghiệm ADA
Khi thực hiện xét nghiệm ADA người bệnh cần lưu ý những vấn đề sau:
- Người bệnh không cần nhịn ăn trước khi xét nghiệm.
- Cần thông báo cho bác sĩ về tiền sử bệnh phổi, bệnh miễn dịch hoặc thuốc đang sử dụng.
- ADA chỉ là xét nghiệm hỗ trợ, không thể tự xác định bạn có mắc lao hay không.
- Kết quả cần được bác sĩ diễn giải trong mối tương quan với triệu chứng và các xét nghiệm khác.
- Nếu ADA tăng cao, bác sĩ có thể chỉ định thêm chụp CT ngực, PCR lao hoặc nuôi cấy vi khuẩn lao để xác định chính xác chẩn đoán.
Kết luận
Xét nghiệm ADA (Adenosine Deaminase) là một xét nghiệm sinh hóa đơn giản nhưng mang giá trị lớn trong việc hỗ trợ chẩn đoán bệnh lao màng phổi và các thể lao ngoài phổi khác. Việc thực hiện xét nghiệm này sớm giúp bác sĩ định hướng chẩn đoán, rút ngắn thời gian phát hiện bệnh và kịp thời điều trị, giảm nguy cơ biến chứng. Tại Phòng khám Chẩn đoán Medic Sài Gòn Đà Nẵng, chúng tôi cam kết cung cấp dịch vụ xét nghiệm ADA nhanh chóng, chính xác với hệ thống máy móc hiện đại và đội ngũ y bác sĩ tận tâm – mang đến cho bạn kết quả đáng tin cậy nhất trong hành trình bảo vệ sức khỏe.
